26 Oct SITUATA NË GJYQËSOR PARAQITET ME SFIDAT E VJETRA DHE TË REJA
Mendimi i grupit Blueprint për pjesën që ka të bëjë me drejtësinë në Raportin e Komisionit Evropian për Republikën e Maqedonisë së Veriut për vitin 2021
Raporti vjetor i Komisionit Evropian (KE) për ecurinë e vendit tonë në vitin 2021, vlerëson se ka “progres të caktuar” në dinamikën e proceseve reformuese në drejtësi. Kjo devijon nga notat e dhëna në raportet për vitin 2020 dhe 2019, ku proceset janë vlerësuar me “progres të mirë”, çka tregon se Komisioni këtë vit është më i rezervuar në raport me proceset reformuese në fushën e drejtësisë. Në këtë pjesë, duhet theksuar fakti se gjatë periudhës raportuese vendi ynë po përballej me pandeminë e shkaktuar nga COVID-19, e cila ndikoi në dinamikën e proceseve gjyqësore.
Progresi këtë vit, si dhe vitin e kaluar, i detyrohet zbatimit të Strategjisë së Reformës në Sektorin e Drejtësisë 2017-2022 (Strategjia), e cila trajton më tej rekomandimet e bëra nga Komisioni i Venecias dhe grupi i ekspertëve të lartë për çështjet e qeverisjes sistematike. e drejta. Megjithatë, u theksua sërish nevoja e zbatimit të qëndrueshëm dhe të forcuar të reformave të parashikuara në Strategjinë e Reformës në Sektorin e Drejtësisë, me çka u theksua veçanërisht se nevojitet një zbatim i përforcuar i planit të veprimit të rishikuar. Ky konkluzion i KE-së është në përputhje me gjetjet e grupit Blueprint për drejtësi të përcaktuara në analizën e fundit për zbatimin e Strategjisë, ku thuhet se i gjithë procesi i zbatimit të Strategjisë dhe planit të veprimit për vitin 2020 ka qenë pjesërisht transparent. dhe gjithëpërfshirëse, ndërsa afati kohor për miratimin e ligjeve, përkundër miratimit të planit të veprimit të rishikuar, është tejkaluar në masë të madhe. Gjetjet në këtë seksion janë të njëjta për procesin e zbatimit të Strategjisë në gjysmën e parë të vitit 2021.
Në analizat e tij, grupi Blueprint për drejtësinë, në lidhje me ligjet që monitoron, vëren se gjithëpërfshirja/përfshirja e aktorëve, përfshirë organizatat e shoqërisë civile në përgatitjen e ligjeve, është e kënaqur deri në një masë. Në raport, KE thekson se organizatat e shoqërisë civile kanë vazhduar të jenë aktive dhe kanë një rol të rëndësishëm në proceset reformuese. Nevojiten përpjekje shtesë për të siguruar një proces konsultimi më në kohë, kuptimplotë, transparent dhe të strukturuar me shoqërinë civile.
Në lidhje me korinizëne legjislativ, për herë të parë në pjesën e rekomandimeve kryesore, theksohet nevoja e miratimit të Ligjit të ri për Procedurën Kontestimore, si ligj sistemik, hartimi i të cilit është vlerësuar nga Grupi i Projektit si gjithëpërfshirës. Propozim – ligji aktualisht është në procedurë parlamentare. Komisioni veçanërisht tërheq vëmendjen për miratimin e Ligjit të ri për Akademinë e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve Publikë, që të respektohen rekomandimet e misionit vlerësues nga viti 2018 dhe që ASJO të mbetet sërish pika e vetme e hyrjes në gjyqësor dhe në prokurori. duke siguruar kështu një qasje të drejtë dhe transparente ndaj këtyre profesioneve. Propozim – Ligji për Akademinë për Gjyqtarë dhe Prokurorë Publikë, edhe pse i dorëzuar, nuk është miratuar nga përbërja e mëparshme parlamentare për t’i kthyer për finalizim Ministrisë së Drejtësisë. Aktualisht është në procedurë parlamentare.
Përmbajtja e komisionit vihet re veçanërisht në lidhje me veprimin e Këshillit Gjyqësor. Raporti i vitit të kaluar theksoi veçanërisht rolin proaktiv të Këshillit në ruajtjen e pavarësisë dhe paanësisë së gjyqësorit dhe transparencës dhe hapjes së tij, ndërsa ky raport thekson nevojën që Këshilli të ruajë rolin e tij si mbrojtës i pavarësisë dhe paanësisë së gjyqtarëve. Gjetjet e grupit të planit për drejtësi tregojnë se pavarësisht përmirësimit të kuadrit ligjor për kompetencat e Këshillit Gjyqësor të RSM, zbatimi praktik i duhur dhe konsistent i dispozitave ligjore nga Këshilli Gjyqësor i RSM-së dhe veçanërisht promovimi i Proaktiviteti në ruajtjen e pavarësisë është i një rëndësie të madhe dhe paanshmëria e autoritetit gjyqësor në ushtrimin e kompetencave të tjera të tij (sidomos digjitalizimi i gjyqësorit, aplikimi i teknologjisë TIK në gjyqësor, etj.).
Komisioni nënvizoi përpjekjet e Shoqatës së Gjyqtarëve dhe Këshillit Gjyqësor të Mediave për të promovuar transparencën në gjyqësor. Është veçanërisht e rëndësishme që raporti thekson nevojën që Këshilli i Prokurorëve Publik të mundësojë prezencën e gazetarëve në seanca.
Është e rëndësishme të vazhdohet zbatimi i kuadrit ligjor dhe planeve strategjike lidhur me reformën e Këshillit Gjyqësor dhe Këshillit të Prokurorëve Publikë. KE vëren se në nëntor dhe dhjetor 2020 u miratuan Strategjitë e reja për Burimet Njerëzore në Gjyqësor dhe Prokurori. Por theksohet edhe nevoja për zbatimin e tyre, veçanërisht në fushën e punësimeve të reja. KE thekson nevojën për rekrutim të prokurorëve të rinj publikë në seksionin për luftën kundër korrupsionit a.
Komisioni sivjet, sikurse edhe vitet e kaluara, shpreh shqetësim lidhur me buxhetin e ndarë për gjyqësorin dhe prokurorinë publike. Përkatësisht, buxheti i gjykatës në këtë moment është 19.5 euro për kokë banori, kundrejt mesatares në Ballkanin Perëndimor prej 38 euro për frymë, që është dy herë më pak. Komisioni Evropian gjithashtu vë në dukje se buxheti i ndarë për gjykatat, prokuroritë publike dhe buxheti për ndihmë juridike është ulur me 8.3%, krahasuar me vitin 2019. Në maj të vitit 2021, ENER publikoi një njoftim për fillimin e përgatitjes së Ligjit për Buxhetin e Gjykatës. Përqindja e parashikuar e PBB-së, e cila i dedikohet autoritetit gjyqësor sipas Ligjit për buxhetin e gjyqësorit, nuk realizohet prej vitesh dhe masat në Strategji, të cilat parashikojnë rritje të buxhetit të gjyqësorit, nuk janë përmbushur.
Ka një hap pozitiv përpara në fushën e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve, ku në vitin 2020, numri i çështjeve të zgjidhura me ndërmjetësim është rritur me 55% krahasuar me vitin 2019. Propozim-ligji i ri për ndërmjetësimin synon avancimin e mëtejmë të konceptit të ndërmjetësimit dhe aktualisht është në procedurë parlamentare. Megjithatë, për të afirmuar plotësisht ndërmjetësimin, KE thekson nevojën për promovimin e tij. KE gjithashtu mirëpret përpjekjet e Gjykatës së Lartë të RSM dhe katër gjykatave të apelit për të përmirësuar konsistencën e vendimeve dhe për të harmonizuar praktikën gjyqësore.
Rekomandime për adresimin e sfidave të identifikuara në raport[1]
Nga analiza e përmbajtjes së raportit, rezulton se një pjesë e madhe e sfidave të vjetra mbeten. Vlerësimi për ecurinë është një paralajmërim dhe në periudhën e ardhshme është e nevojshme që vendi ynë të fokusohet veçanërisht në proceset reformuese në fushën e drejtësisë duke intensifikuar reformat e parashikuara në Strategjinë e Reformës në Sektorin e Drejtësisë. Në këtë kontekst, intensifikimi i procesit të gjithëpërfshirjes, si dhe një proces konsultativ në kohë, më domethënës dhe transparent me shoqërinë civile, është thelbësor. Përveç kësaj, është e nevojshme:
- • Miratimi i Ligjit për Procedurën Civile dhe Ligjit për Akademinë për Gjyqtarë dhe Prokurorë Publikë të cilët janë në procedurë parlamentare. Lidhur me Ligjin për Akademinë për Gjyqtarët dhe Prokurorët Publik, komisioni apelon që të respektohen rekomandimet e misionit vlerësues nga viti 2018 dhe që ASJO të mbetet pika e vetme e hyrjes në gjyqësor dhe prokurori, duke siguruar kështu një qasje të drejtë dhe transparente. për këto profesione;
- • Këshilli Gjyqësor duhet të ruajë rolin e tij si mbrojtës i pavarësisë dhe paanësisë së gjyqtarëve dhe të marrë pjesë aktive në të gjitha proceset që kanë të bëjnë me gjyqësorin;
- • Këshilli i Prokurorëve Publikë duhet të lejojë publikun në seancat e tij përmes prezencës së gazetarëve, publikut profesional, organizatave të shoqërisë civile dhe qytetarëve të tjerë të interesuar në seancat e tij. Këshilli për Prokurorët Publik duhet veçanërisht të rrisë transparencën dhe të arsyetojë vendimet e tij;
- • Të vazhdojë me zbatimin e kuadrit ligjor dhe të planeve strategjike lidhur me reformën e Këshillit Gjyqësor dhe Këshillit të Prokurorëve Publikë, si dhe zbatimin e Strategjive për Burimet Njerëzore në Gjyqësor dhe Prokurori, veçanërisht në zona e punësimit të ri;
- • Rritja e buxhetit të gjyqësorit dhe prokurorisë publike, si dhe buxheti për ndihmë juridike falas. Presim që me ndryshimet dhe plotësimet e mëposhtme në Ligjin për Buxhetin Gjyqësor, ato t’i përgjigjen plotësisht nevojës për financim të autoritetit gjyqësor dhe të zbatohen në mënyrë konsistente në praktikë;
- • Afirmimi i ndërmjetësimit me aktivitete promovuese;
- • Përmirësimi i sistemit të automatizuar të informacionit për menaxhimin e çështjeve gjyqësore AKMIS përmes krijimit të një zgjidhjeje të përshtatshme softuerike; dhe
- Krijimi dhe vendosja e një zgjidhje softuerike për menaxhimin e automatizuar të rasteve në prokurorinë publike që do të përmirësojë efikasitetin në trajtimin e kallëzimeve penale, monitorimin e procesit të hetimit dhe ndjekjes penale, si dhe do të mundësojë qasjen dhe përpunimin e të dhënave.
[1] Rekomandimet janë dhënë në bazë të gjetjeve të raportit të KE-së dhe gjetjeve të analizave, raporteve të grupit Blueprint për drejtësi dhe organizatave të shoqërisë civile – anëtare të grupit.